देवघाट, माघ २३
तनहूँको देवघाट गाउँपालिका–५ स्थित मणिमुकुन्देश्वर चक्रवर्ती महादेव मन्दिर परिसरमा पुरातत्व विभागले पाँच सय वर्ष अघिका पन्चदेवलको पुननिर्माण गरेको छ । पुरातत्व विभागद्वारा तिन वर्ष अघि उत्खनन गरिएको स्थानमा मन्दिर निर्माण गरेको हो । पुरातत्व विभागको टोलीे मन्दिर परिसरको पाँच वटा मन्दिर (पन्च देवल) को उत्खनन् गरेको थियो ।
पाँच सय वर्ष अघि १६ औं सताब्दीमा तत्कालिन पाल्पाली राजा मणिमुकुन्द सेनले त्रिशुली र कालिगन्डकीको संगम देवघाटमा आई ध्यान गरि विभिन्न मठ मन्दिर र देवालयहरुको निर्माण गरेको विभिन्न प्रमाणहरुको आधारमा त्यस समयमा निर्मित मठ मन्दिर र देवालयहरुको शैली, ढाँचा र शिल्पीको पहिचान गर्न उत्खनन् गरिएको पुरातत्व विभागले जनाएको छ ।
मन्दिर परिसरमा रहेका पाँच मन्दिरहरु मध्ये चक्रवर्ती महादेवको मन्दिरको यसअघि नै ८० लाखको लागतमा पुननिर्माण सम्पन्न गरिएको थियो । बाँकी चार मन्दिरहरु मध्ये एकको हालै पुननिर्माण सम्पन्न भईसकेको छ । उत्खननको क्रममा पाँच सय वर्ष अघि (सन १५०६ ) को राजा मणिमुकुन्दशेनको शिलालेख र करुवामा पैसाको सिक्काहरु भेटिएको देवघाट क्षेत्र विकास समितिका पुर्व अध्यक्ष शिवराज पौडेलले बताए । अन्य मन्दिरहरु पनि पुननिर्माणको क्रममै छन्
उत्खनन्मा तथा पुननिर्माणमा विभागका प्राविधिक सहित पाँच जना र गैरप्राविधिक मजदुरहरु सहित २५ जना रहेका थिए । उत्खननको क्रममा मुख्य मन्दिरको गर्भ भागमा शिवलिङ्ग भेटिएको पौडेलले जानकारी दिए । उक्त शिवलिङ्ग भेटिएपछि उक्त मन्दिर महादेवको मन्दिर रहेको पुष्टि भएको थियो । उक्त मन्दिर मुकन्देश्वर महादेवको नामले चिनिन्छ ।
पाल्पाका तत्कालिन राजा मुकन्दसेनले स्थापना गरी पूजा आजा गरी मानी आएकाले यसको नाम मुकुन्द इश्वर हुँदै मुकुन्देश्वेर महादेव भयो भन्ने भनाई रहेको छ ।
जुन जुन स्थानमा उत्खनन गर्दा जे प्रमाण भेटिन्छ सोही अनुसारको मन्दिरको पुननिर्माण गरिएको थियो । उत्खनन कार्य पश्चात त्यसको प्रतिबेदनको आधारमा मन्दिरहरुको पुननिर्माणको डिजाईन, शैली र ढाँचाको डिजाईन तयार भएको थियो । पौडेलका अनुसार पुरातत्व विभागबाट शिला कुँदेर मन्दिर पुननिर्माण गर्दा सिमेन्ट र छडको प्रयोग गरिएको छैन ।
ऐतिहासिक, पौराणिक एवं पुरात्तात्विक महत्वको पावन तीर्थस्थल देवघाटधाममा रहेका यस्ता सम्पदाहरुको संरक्षण गर्न सके धार्मिक पर्यटनको विकास गर्न सकिने पौडेलले बताए ।
